Kwaliteit in psychiatrische ziekenhuizen

De kwaliteitszorg in psychiatrische ziekenhuizen is vastgelegd in het decreet van 17 oktober 2003 betreffende de kwaliteit van de gezondheids- en welzijnsvoorzieningen. Het decreet verplicht de gezondheidsvoorzieningen om aan hun gebruikers een verantwoorde hulp- en dienstverlening te bieden.

Kwaliteit meten via indicatoren

Het Vlaams Indicatorenproject voor Patiënten en Professionals in de Geestelijke Gezondheidszorg (VIP²) meet de kwaliteit van zorg in de voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg. Psychiatrische ziekenhuizen kunnen aan de hand van kwaliteitsindicatoren hun kwaliteit meten. Die metingen leveren nuttige informatie op voor de zorgverleners en de zorgvoorzieningen zelf, voor de overheid en voor de patiënt.

Toezicht door Zorginspectie

De Vlaamse overheid vervult een onafhankelijke rol in het toezicht op en de handhaving van de kwaliteit van zorg in de psychiatrische ziekenhuizen (PZ). Naast het garanderen van de basiskwaliteit wil de Vlaamse overheid de ziekenhuizen ook stimuleren tot voortdurende kwaliteitsverbetering.

Audit

Een audit is een doorlichting van het hele psychiatrische ziekenhuis en gebeurt bij de verlenging van de erkenning van een ziekenhuis. Een audit vindt op een aangekondigd tijdstip plaats. Ter voorbereiding wordt enkele maanden voordien aan het ziekenhuis gevraagd een zelfevaluatie te maken aan de hand van documenten die door Zorginspectie zijn opgesteld. Daarnaast worden ook heel wat andere documenten opgevraagd, bv. als bijlage bij de zelfevaluaties. Het betreft onder meer visieteksten, vergaderverslagen van beleids- en overlegorganen, procedures, interne reglementen en het kwaliteitshandboek.

Op basis van de zelfevaluaties, van de ontvangen documenten en van andere informatie (bv. het vorig auditverslag) maken de auditoren, ter voorbereiding van de bezoeken ter plaatse, een risicoanalyse. Tijdens de auditgesprekken in het ziekenhuis wordt vervolgens dieper ingegaan op de informatie die tijdens de voorbereidende fase (niet) verkregen werd.

Classificaties

In het referentiekader en in auditverslag worden alle vaststellingen van de auditoren geclassificeerd. Daarbij maakt Zorginspectie gebruik van de volgende classificaties:

• Algemene vaststellingen (AV): Deze elementen scoren niet negatief en niet positief. Het is neutrale informatie, bv. om de context te schetsen.
• Non-conformiteiten (NC) en tekortkomingen (TK): Non-conformiteiten en tekortkomingen zijn knelpunten in de kwaliteit van zorg of risico's op het vlak van patiëntveiligheid, die door het ziekenhuis moeten aangepakt worden en waarop vooruitgang moet geboekt worden.
  • Non-conformiteiten hebben steeds een juridische basis. Het zijn elementen die niet aan normen voldoen zoals geformuleerd in o.a. wetten, decreten, uitvoeringsbesluiten en ministeriële omzendbrieven.
  • Tekortkomingen zijn niet gebaseerd op een juridisch vastgelegde norm, maar bv. op (evidence based) richtlijnen, standaarden en internationaal aanvaarde kwaliteitsnormen. Redenen om een element als een tekortkoming te classificeren kunnen bv. ook zijn:
    • opvallend zwakker scoren dan andere PZ zonder voldoende objectiveerbare verklaring;
    • weliswaar enigszins maar in onvoldoende mate voldoen aan een norm met een juridische basis; strikt gezien is er in dergelijk geval geen sprake van een non-conformiteit, anderzijds haalt het ziekenhuis niet de nodige kwaliteit m.b.t. de betreffende norm (men voldoet bv. vormelijk aan een juridische norm, maar de inhoud voldoet niet).
• Sterke punten (SP): Punten die worden beoordeeld als opvallend beter dan andere PZ of dan de rest van het ziekenhuis. Het minimaal voldoen aan de normen of verwachtingen wordt niet als een sterk punt aanzien.
• Aanbevelingen (Aanb): Is een vrijblijvend advies ter verbetering van de kwaliteit van de zorg. Een aanbeveling wordt enkel geformuleerd als ze ook een kwaliteitsverbetering kan betekenen voor het betreffende ziekenhuis.

Inspectie

Bij een inspectie controleert een kleiner team (soms 1 persoon) een bepaalde ziekenhuisdienst. Zo'n inspectie gebeurt bij de eerste erkenning van een ziekenhuisdienst of in functie van een klacht.

Referentiekader voor psychiatrische ziekenhuizen

Het referentiekader voor psychiatrische ziekenhuizen beschrijft de verwachtingen waar de ziekenhuizen moeten aan voldoen. De verschillende verwachtingen krijgen een classificatie, wat meteen de basis vormt voor de classificatie van de vaststellingen in het auditverslag. Dat betekent niet dat alle mogelijke non-conformiteiten en tekortkomingen uit het referentiekader systematisch in elk auditverslag worden vermeld. In het verslag worden verbeterpunten opgenomen die, rekening houdend met de plaatselijke context, een risico inhouden op het vlak van patiëntveiligheid of belangrijk zijn om de kwaliteit van zorg te verbeteren.

Het referentiekader is anderzijds ook niet exhaustief, wat maakt dat in het auditverslag elementen als een non-conformiteit kunnen worden geformuleerd, ondanks het feit dat ze niet als dusdanig in het referentiekader staan opgenomen. Immers, niet alle regelgeving die op de psychiatrische ziekenhuizen van toepassing is, zit vervat in het referentiekader, en dus ook niet alle mogelijke non-conformiteiten. We verwijzen hiervoor bv. naar de specifieke regelgeving inzake ziekenhuisapotheek of naar zeer algemene regelgeving als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden. Daarnaast wordt ook nieuwe wetgeving steeds met enige vertraging opgenomen in het referentiekader, terwijl ze uiteraard - net als alle andere wetgeving - ten allen tijde moet worden nageleefd.

In het auditverslag kunnen ook elementen als een tekortkoming worden geformuleerd, ondanks het feit dat ze niet als dusdanig in het referentiekader staan vermeld. Dit kan bv.:

• In afwachting van de aanpassingen van het referentiekader (dat altijd enige vertraging kent t.o.v. de evolutie van de sector en/of van de wetenschap);
• Als het een element betreft dat dermate zelden voorkomt dat het niet is opgenomen in het referentiekader;
• Als het een element betreft dat buiten de focus van het referentiekader valt maar dat toch voldoende belangrijk is (bv. het onvoldoende respecteren van de menselijke waardigheid).

De ontwikkeling en verdere evaluatie van het referentiekader gebeurt in samenwerking met Zorginspectie.

Verslagen en opvolging

Audit

Na de audit stelt Zorginspectie een voorlopig auditverslag op. Zorg en Gezondheid stelt op basis van dat voorlopig verslag een voorlopig verslag van termijnbepaling op. Alle non-conformiteiten en tekortkomingen die worden vermeld in een auditverslag worden opgevolgd door Zorg en Gezondheid. Aan sommige non-conformiteiten en tekortkomingen wordt een termijn gekoppeld waarbinnen het ziekenhuis gevolg moet geven aan de opmerkingen. De overige dienen weggewerkt te zijn tegen de volgende audit.

Na een overleg tussen de 3 partijen, (Zorginspectie, Zorg en Gezondheid en het ziekenhuis), waarbij het ziekenhuis de kans heeft opmerkingen op de voorlopige verslagen te geven, wordt een definitief auditverslag en een definitief verslag van termijnbepaling opgesteld. Zorg en Gezondheid volgt dan verder op dat de verbeterpunten en de vastgestelde termijnen nageleefd worden.

Inspectie

Na een inspectie stelt Zorginspectie een voorlopig inspectieverslag op. Het ziekenhuis krijgt dan 15 dagen om daar opmerkingen op te geven. Zorginspectie stelt dan een definitief inspectieverslag op, al dan niet aangepast aan de opmerkingen van het ziekenhuis.

Zorg en Gezondheid stelt op basis van dat definitieve verslag een voorlopig verslag van termijnbepaling op. Het ziekenhuis heeft dan opnieuw 15 dagen om daarop te reageren. Daarna stelt ons agentschap een definitief termijnverslag op en volgen wij verder op dat de verbeterpunten en de vastgestelde termijnen nageleefd worden.

Meer info

Het kwaliteitsbeleid van ziekenhuizen en centra voor geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen